ÇOCUKLARDA KÜFÜR VE KÖTÜ SÖZ KULLANIMI- Ailelere Öneriler

Çocuklar neden kötü söz ve küfür kullanır?

3-5 yaş arası dönemde çocuklar çeşitli sebeplerle kötü sözler ve küfürler kullanıyor olabilirler. Sebebini anlamadığınız olumsuz bir davranışa karşı nasıl tepki vereceğinizi ve onu engellemek için neler yapabileceğinizi kestirmek daha zordur. Dolayısıyla eğer çocuğunuz nereden öğrendiğini anlayamadığınız veya duyduğunuzda rahatsız olduğunuz kelimeler kullanmaya başladıysa bunun arkasında yatan sebepleri anlamaya çalışmalısınız.

Dikkat çekme ihtiyacı

Çocuğunuzun kötü söz ve küfürler kullanmasının altında yatan sebeplerden bir tanesi dikkat çekmek olabilir. Çocuklar yaşlarından beklenmeyecek gibi davrandıklarında ve yetişkinleri şaşırttıklarında ortamdaki tüm ilgi genellikle onların üzerinde yoğunlaşmaktadır. Örneğin yaşından beklenmeyen çeviklikte hareket eden bir çocuk bir anda o ortamdaki yetişkinlerin yoğun ilgisi ve heyecanı ile karşılaşacaktır. Aynı şekilde söyledikleriyle yetişkinleri şaşırtan bir çocuk bunun sonucu olarak tüm dikkati üzerine çekecek ve büyük ihtimalle de bundan keyif alacaktır. Sonuçlarından keyif aldıkça da aynı davranışı/sözcükleri tekrarlama eğiliminde olması kaçınılmazdır.  Eğer çocuğunuz kötü sözler ve küfürler kullanıyorsa bunu etraftakilerin ilgisini çekmek ve tüm dikkatleri üzerinde toplamak amacıyla yapıyor olabilir.

Anlamını bilmeden tekrar edilen kelimeler

Özellikle 3-5 yaş arası dönemde çocukların dil becerileri günden güne hızla gelişim göstermektedir.  Çocuklar bu dönemde yeni öğrendikleri sözcükleri anlamlarını bilmeden de olsa tekrar ederler. Çocuğunuz izlediği bir programdan, duyduğu bir konuşmadan veya şahit olduğu bir tartışmadan öğrendiği sözcükleri anlamını bilmemesine rağmen yetişkinlerin tepkilerini ölçmek için kullanıyor olabilir. Bu gibi durumlarda çocuklar yaş gruplarından beklenmeyen yeni ve ilginç kelimeler kullandıklarında bu durum yetişkinleri heyecanlandırmaktadır. Öte yandan bu yeni öğrenilen kelimeler kötü söz ve küfür içerikli olduğunda da yetişkinler için bir o kadar şaşırtıcı ve rahatsız edici olabilmektedir. “Nereden öğrendi bu sözleri hiç bilmiyorum”, “Çocuğum sık sık küfür ediyor, ne yapacağımı şaşırıyorum”, “Herkesin içinde bir anda öyle kötü sözcükler kullanıyor ki çok utanıyorum” gibi şikayetlerle uzmanlara danışan ailelerin sayısı tahmin edildiğinden çok daha fazladır.  

Büyümenin ispatı ve kabul edilme kaygısı

Çocuklar bazı durumlarda büyüdüklerini kanıtlamak veya belirli bir çevre tarafından kabul görmek için kaba davranışlar içine girebilir ve küfürlü konuşmaya başlayabilirler. Bazı çocuklar tarafından küfür ve kötü sözler büyüklerin dünyasına ait olarak görüldüğünden büyümek küfürlü konuşma hakkı edinmekle eşdeğer görülebilmektedir. Öte yandan çocuğunuzun içinde bulunduğu bazı ortamlarda kibar ve duyarlı davranışlar değil aksine sert ve kaba davranışlar sergileyenler öne çıkmakta ve grubun lideri olarak benimsenmekte olabilir. Dolayısıyla çocuğunuz büyüdüğünü kanıtlamak veya bir gruba dahil edilmek için kaba ve küfürlü konuşabilmektedir. Bu noktada da çocuğun ne zaman ve hangi sebeple böyle davranmaya/konuşmaya başladığını keşfetmek sorunu çözmeye giden en önemli adımdır.

Olumsuz duygular ve küfür

Çocuğunuz istediği dondurmayı almadığınızda veya arkadaşı oyuncağını onunla paylaşmadığında kötü sözler veya küfürler mi savuruyor? Bazı çocuklar istediklerini elde etmek için veya olumsuz duygularını karşısındakine ifade etmek için kötü sözlere ve küfürlere başvuruyor olabilirler. Bu noktada çevrelerinde gözlemledikleri yetişkinlerin etkisi çok büyüktür. Örneğin kendi babasının küfürlü konuşma ve olumsuz duygularını kötü sözlerle ifade etme alışkanlığı olan çocuğun da duygularını ifade etmek konusunda aynı yöntemi benimsemesi kaçınılmazdır.

Çocuğumun küfürlü konuşmasını engellemek için ne yapmalıyım?

Eğer çocuğunuz küfür ve kötü sözler kullanmaya başladıysa bunun sizi tedirgin etmesi oldukça normaldir. Kimi örneklerde çocukların kendiliğinden bu sözleri kullanmaktan vazgeçtiği görülse de bu gibi durumlarda tepkisiz kalarak çocuğu kendi haline bırakmak yerine hassasiyetle üzerinde durmalısınız.  Çocukları küfürden ve kötü sözlerden uzak tutmak konusunda ebeveynlere büyük iş düşmektedir.

Duydum, öğrendim, kullandım

Çocuğunuzu kaba ve sert davranışlara şahit olacağı, küfürlü ve kötü sözcükler içeren konuşmalara maruz kalacağı ortamlardan uzak tutmak konusunda dikkatli davranmalısınız. Hiç ummadığınız sosyal ortamlar çocuğunuzun kötü söz ve küfür kullanma alışkanlığı edinmesine sebep oluyor olabilir. Örneğin çocuğunuz komşularınızın çocuklarından oluşan arkadaş grubuyla tam da yan odada oynarken küfürlü konuşmalara ve kaba davranışlara maruz kalıyor olabilir. Birçok televizyon programı çocuklara uygun olmayan içeriklerine rağmen çocuklu aileler tarafından sıkı sıkıya takip edilmektedir. Örneğin, her hafta keyifle izlediğiniz televizyon dizisi size dışarıdan oldukça masum gözükmesine rağmen çocuğunuzun sağlıklı gelişimini sekteye uğratabilecek sert tartışmalarla ve kaba davranışlarla dolu olabilir. Çocuğunuzun vakit geçirdiği arkadaş grupları, izlediği programlar ve oynadığı oyunlar konusunda hassas ve dikkatli olun. Bunlardan herhangi birinin çocuğunuzu olumsuz yönde etkilediğini, onun küfürlü konuşmasına ve kötü sözler kullanmasına sebep olduğunu düşünürseniz vakit geçirmeden müdahale edin.

Yanlış tepkilerle sorunu geçiştirmek

Küfür ve kötü sözler kullanan çocuğunuza gülerek veya öfkelenerek tepki vermemelisiniz. Çocuğunuzun küfürlü konuşması üzerine gülüp geçer veya onu ayıplayıp azarlarsanız sorunu sadece geçiştirmiş olursunuz. Kalıcı çözüm için ise bundan çok daha fazlası gerekir. Gülmek veya azarlamak gibi tepkiler verirseniz çocuğunuz “Demek ki bu şekilde konuşmam onları eğlendiriyor” veya “Böyle demem onları sinirlendiriyor” diye düşünecek ve ileride sizi güldürmek/sinirlendirmek istediği durumlarda aynı yola başvuracaktır. Dolayısıyla bu tür yanlış tepkiler rahatsız olduğunuz kelimeleri tekrar tekrar duyma ihtimalinizi yükseltecektir. Aksine çocuğunuzla bu konuyu konuşmalı, ona kullandığı kelimenin kaba ve kötü bir söz olduğunu, bu şekilde konuşarak karşısındakini incitebileceğini anlatabilirsiniz. Tüm sorularına sabırla cevap vererek ona bu şekilde konuşmanın neden doğru olmadığını anlatırsanız daha etkili sonuç alma ihtimaliniz yükselecektir. 

Öfkeliyken kullanılan kötü sözler

Çocuğunuzun kötü söz ve küfürlü konuşmalara genellikle öfkeli olduğu zamanlarda başvurduğunu mu farkediyorsunuz? Öncelikle unutmamalıyız ki çocuklar duygularını nasıl ifade edeceklerini gözlem yaparak çevrelerinden öğrenirler. Çocuğunuz olumsuz duygularını kaba davranışlar ve küfürlü konuşmalarla ifade ediyorsa bu konuda onu uyarmalı, kendisini ifade edebileceği alternatif yollar önermelisiniz. Örneğin arkadaşı istediği oyunu oynamadığı için ona küfür eden bir çocuğa “Anlıyorum, arkadaşına kızdın ama bu tür kelimeler kullanmak karşımızdakini incitebilir ve üzebilir. Bunun yerine gidip onunla konuşabilir ve ne hissettiğini anlatabilirsin. Duygularını paylaşırsan arkadaşın seni daha iyi anlayacaktır” şeklinde bir yönlendirme yapılabilir. Böylece çocuğunuzun duygularını ifade etmek için kötü sözler ve küfür yerine alternatif olumlu bir yöntem edinmesine yardımcı olabilirsiniz. Küçük çocuklar bu yönlendirmenizi hemen kavrayıp uygulamaya geçemeyebilir. Bu konuda onlara destek olmak yararlı olacaktır.

İyi örnek olmak

Çocukların izleyerek öğrendiğini unutmamalı ve onların da bulunduğu ortamlardaki davranışlarımıza ve konuşmalarımıza oldukça dikkat etmeliyiz. Yemek masasında duyduğunuz can sıkıcı bir habere tepki verirken, araba kullanırken diğer şöförlere öfkelendiğinizde, beklenmedik bir durum karşısında şaşırdığınızda yanınızda çocuğunuzun olduğunu unutmadan ona kötü örnek olmayacak tepkiler vermeye özen göstermelisiniz.  Ebeveyn olarak iyi bir model olmalı ve etrafınızdaki diğer yetişkinleri de çocukların bulunduğu ortamlarda küfürlü ve argo konuşmamaları için uyarmalısınız.

 Annebebek dergisinin Ekim 2012 sayısında yayınlanmıştır.